„Tu za drzwiami podle i samotnie / zaproście mnie do stołu”, „zróbcie mi miejsce między wami”. Porozmawiajmy „nie przeciw schematom, tak jak / uczucia dyktują’, odnajdujmy „mocne znane słowa” – pisał w wierszu Włodzimierz Szymanowicz (1946- 1967), poeta, student Akademii Sztuk Pięknych, wrażliwy, czujący człowiek, który pragnął być odczytany ze zrozumieniem i współodczuwaniem. Zaczynała się wiosna dla pięknych dwudziestoletnich, a on poszybował głową w dół – z rozpaczy, że nie będzie miał do kogo mówić, dla kogo rysować, z kim zasiąść przy stole, że gdy się do kogoś zwróci, nikt mu nie odpowie?
Rozmyślam o losie tych, których za wcześnie zawołała śmierć, gdy wokół, mimo trudnych okoliczności, wciąż tyle życia i nadziei. Dobrze jest się do kogoś zwrócić, porozmawiać, powierzyć plany, których nikt nie wyśmieje, nie pominie milczeniem. Redaktorzy kwartalnika Uniwersytetu Rzeszowskiego „FRAZA” obchodzili niedawno 30-lecie założenia pisma. Cenne wydaje się to, że są ciekawi świata i ludzi, wrażliwi na dziejące się wokół zdarzenia artystyczne, że zapraszają serdecznie na łamy nowo poznanych autorów, zauważają ich pasję tworzenia, kulturowe doświadczenie środowiskowe, oryginalny styl. Niczym w niezapomnianej piosence do słów wiersza Szymanowicza Zaproście mnie do stołu (z muzyką Henryka Serafinowicza, w wykonaniu Elżbiety Wojnowskiej), wsłuchując się w oczekiwania korespondentów i debiutantów: „zróbcie mi miejsce między wami”, zasiadają z nami przy wspólnym stole do rozmowy.
Karty „Frazy” od początku istnienia pisma były otwarte na dialog na poziomie uniwersyteckim, ale też stawały się miejscem wielogłosowej dyskusji o kondycji kultury w okresie przemian ustrojowych, ukazywały nowe oblicze polskiej oraz europejskiej sztuki słowa i obrazu. Dyskusja toczyła się o różnorodności regionalnej literatury, dzieł mistrzów i nauki, a również o miejscu i roli polskiej kultury w przemieniającej się Europie. Redaktorzy pisma podkreślali często, jak ważne są uniwersalne wartości humanistyczne, na które składają się racje intelektualne, estetyczne i etyczne, stanowiące o sensie istnienia i o poczuciu godności człowieka w określonym miejscu i czasie, niezależnie od okoliczności społeczno-politycznych, co utrwaliło zaufanie czytelników, że nie traktują okazjonalnie publikacji, lecz pragną łączyć, zapraszając do rozmowy.
I tak to działa do dziś, gdy – przygarnięci na łamy pisma dawniej i niedawno – wspólnie świętujemy 30-lecie „Frazy”, radując się otwartością redaktorki naczelnej prof. Magdaleny Rabizo-Birek i jej współpracowników, przyjaciół z Uczelni (Anna Jamrozek-Sowa, Iwona Misiak, Janusz Pasterski, Jan Wolski, Matylda Zatorska) na indywidualne, niezależne spojrzenie, na wielorakie dykcje i poglądy, na pomysły twórcze, dla których nikt inny nie podjąłby ryzyka realizacji. „Fraza” to pismo rzeczowej kontynuacji, będące świadectwem zainteresowań redaktorów i współpracowników kierujących się wiedzą literaturoznawczą, artystycznym wyczuciem oraz otwartością na różnorodne propozycje estetyczne i światopoglądowe. Nikogo specjalnie nie promując, przedstawia autorów bezstronnie, dając szansę czytelnikom, aby sami poznali i ocenili prezentowane utwory, co wydaje się istotne w dobie natarczywego reklamowania rzeczy mało ważnych, bo zmusza do namysłu i pogłębionej analizy. W tekstach zamieszczanych tu przez lata widoczna jest wierna i rzetelna pamięć o pisarzach na obczyźnie, z którymi historia obeszła się surowo, a należy im się godne miejsce w kanonie literatury polskiej.
Z okazji Jubileuszu 30-lecia działalności pisma przesyłam gratulacje i wyrazy uznania dla wieloletniego dorobku Redakcji „Frazy” – z wdzięcznością za miejsce przy redakcyjnym stole dla „frazy osobistej” serdecznie pozdrawiam i życzę Wam, aby wspólne dzieło nadal przysparzało przyjaznych kontaktów, satysfakcji z poznawania nowego i przywoływania zapomnianego, a także poszerzało widoki na rzeczywistość, w jakiej żyjemy – „zaśpiewajmy wspólnie stare bliskie pieśni”. Tak oto spełnia się ewangeliczna prawda o „ostatnich”, którzy zasiądą z „pierwszymi”, tak niesiemy „lampkę oliwną” z pamięcią o naszych Mistrzach i Przyjaciołach.
Teresa TOMSIA
Teresa Tomsia – poetka, eseistka, autorka prozy dokumentalizowanej. Ostatnio ukazał się zbiór jej szkiców literackich Niedosyt poznawania (2018) oraz wybór wierszy W cieniu przelotnego trwania (WBPiCAK, Poznań 2021).
Recogito, rok XXII, styczeń 2022
