Radują mnie rozmowy z pisarzami w Klubie Literackim „Dąbrówka” i wdzięczna jestem aktorowi Michałowi Grudzińskiemu, że czytał moje wiersze na poetyckich wieczorach. Niedawno sama czytałam liryki autorki, o której napisano: „Ta strofa Tomsi jest wielka” – zaskoczyło mnie to uwznioślone określenie o wierszu Pokój seniora i zaczęłam uważniej wczytywać się w omówienie jej nowego tomiku W znikającym ogrodzie (Flos Carmeli 2023). Autorka znana jest z publikacji na łamach „Recogito” i pism literackich, jej wiersze są często analizowane, lecz recenzja Ireneusza Staronia Centrum Dialogu wywiera szczególne wrażenie na czytelniku, bo tym śmiałym zdaniem zachęca do lektury paryskich liryków.
Swoją wnikliwą analizą literaturoznawca podniósł poprzeczkę na wysoki poziom krytyczno-literackich rozważań w tym sensie, że kieruje naszą uwagę na historię literatury dawnej i bliższej naszym czasom (Rilke, Lechoń, Hartwig, Niemiec), skąd poetka czerpie i wznosi. Staroń pisze: „Strofa Tomsi budzi w nas coś z dawna znanego; jest wystylizowana i taką chce być”. Przeanalizował wiersze dogłębnie, a jako dr nauk humanistycznych wykazał się ogromną wiedzą literaturoznawczą.
Czyta się to omówienie jakby prozę poetycką o „biesiadzie cieni”, na którą czytelników zaprosiła poznańska poetka Teresa Tomsia. Jego rozważania o „muzycznym rozmachu” w strofach wiersza Pokój seniora i rozwiązaniach wersologicznych świadczą o najwyższym wtajemniczeniu w sztukę krytyczno-literacką, a znalezienie w jej liryce echa Wielkich Nieobecnych z poprzednich epok dowodzi, że jest to poezja dialogiczna, otwarta na inne spojrzenia. Wystarczy wspomnieć kilka liryków Tomsi poświęconych pamięci wybitnego poety Macieja Niemca (Zdążyć przed zmierzchem; Skurcz; Lepszej pogody nie będzie;), poprzedzone są cytatami z jego wierszy rozpoczynającymi rozmowę dwóch stylów języka poetyckiego i odrębnych wizji świata, a jednak coś istotnego je łączy – wrażliwość, uważne patrzenie, wewnętrzny rytm godzenia się i niegodzenia się z rzeczywistością prowadzący kolejne wersy konsekwentnie do mocnej pointy (Lepszej pogody nie będzie):
Istniejesz? Powiedz! Wierszem mi odpowiesz,
nie snu oddechem. Wiatr płuca rozdzierał
nagłą słoną falą – gorzka woń wodorostów,
słodki zapach skóry – połączeni podobnie
niestałą materią, z gliny ulepieni,
zaprawdę nietrwali.
Wierszu, odpowiedz, czy przechowałeś
spojrzenie oczu pociemniałych schodzących
w głębinę, znieruchomiałych nagle
jak kamień rzucony – u kresu?
Podoba mi się zakładka do tej książki z powtórzeniem grafiki Pawła Jocza z okładki i zaznaczeniem kontekstu wydania. W poznańskim „Protokole Kulturalnym” 86/2023 Eugeniusz Toman napisał, że „Centrum Dialogu to nie jest tylko miejsce, lecz przede wszystkim ludzkie serca, osobowości twórcze oraz intencje, z jakimi zwracamy się ku sobie nawzajem” i o tych właśnie intencjach próby zrozumienia postaw i wyborów życiowych swoich przyjaciół, a także bohaterów literackich poetka pisze z poczuciem odpowiedzialności za słowo i w serdecznym pochyleniu nad każdym życiorysem i frazą, jaka ją porusza czy zachwyca: „Właśnie znów dzwonię i pytam, bo kto w drogę / wyrusza, musi także powracać w miejsce, / jakie dla siebie w tej wędrówce znalazł”.
W poezji Teresy Tomsi ważna jest zarówno pamięć, dialog z Cieniami, jak i rozmowa z sobą. Przez jej liryki prześwieca światło i biel paryskich ulic. Dialog jako próba zrozumienia się nawzajem jest bramą, po przekroczeniu której inne staje się bliższe, otwiera nowe przestrzenie dobra, dokąd wstęp mają wyłącznie osoby zdolne do jego podjęcia. Poetka umiejscowiła się w centrum wielowektorowego dialogu: z jednej strony wciąga w niego czytelnika, z drugiej – rozmawiając ze zmarłymi artystami i nadając im w ten sposób nowe tchnienie – balansuje między sacrum a profanum.
Sławomira SOBKOWSKA-MARCZYŃSKA
Sławomira Sobkowska-Marczyńska (1961) jest absolwentką dziennikarstwa i germanistyki UAM w Poznaniu. W młodości uprawiała gimnastykę artystyczną; była mistrzynią Polski, finalistką mistrzostw świata i Europy. Jako poetka zadebiutowała w październiku 2021 r. w Radiu Islanders. Jest członkinią sieradzkiego Koła Literackiego „Anima” i poznańskiego Klubu Literackiego „Dąbrówka”. W październiku 2022 r. wydała książkę poetycką Tańcząca w chmurach. Publikowała na łamach „Gazety Kulturalnej”, „Nihil Novi”, „Protokołu Kulturalnego”, „TarNowej Kultury” i w antologiach, jej wiersze prezentował Michał Grudziński, znakomity aktor Teatru Nowego w Poznaniu. Jest laureatką nagrody Klubu Literackiego „Dąbrówka” „Chleb dla Poety”. Prowadzi na Facebooku fanpage’a, gdzie propaguje poezję.
Recogito, rok XXV, luty 2024
