Oficyna Presses Universitaires de Rennes jest wydawcą kolekcji „Archeologia i kultura”, stanowiącej studium kultury materialnej świata starożytnego. W ten nurt wpisała się nowa praca, nosząca tytuł Les bas-reliefs des palais assyriens. Portraits de rois du Ier millénaire av.J.-C. [Płaskorzeźby pałaców asyryjskich. Portrety królów w I. tysiącleciu p.n.e.], będąca owocem wnikliwych studiów. Jej autor, Guillaume Sence, badacz historii starożytnej na Université Blaise-Pascal w Clermont-Ferrand, jest znanym specjalistą sztuki i archeologii starożytnego Bliskiego Wschodu i twórcą nowatorskiej teorii obrazu w badaniach archeologii.
Od czasu ich odkrycia, jakiego w 1843 roku dokonał francuski badacz Paul Émile Botta, pionier wykopalisk w Chorsabad na terenie dawnej stolicy Asyrii, oraz jego następca Victor Place (1852), pałace królów asyryjskich na terenie dzisiejszego Iraku budzą ogromne zainteresowanie. Znaczący postęp, jeśli chodzi o wiedzę na ich temat, przyniosły jednocześnie angielskie odkrycia archeologiczne Henry’ego Layarda w 1845 roku na terenie Nimrud. Dzieje starożytnej Asyrii znajdują bezpośrednie odbicie w historii upadku biblijnego Izraela w VII wieku p.n.e. i tym samym w badaniach archeologii Starego Testamentu i Bliskiego Wschodu.
Praca Sence’a to nowatorska metoda badawcza, dotycząca płaskorzeźb z pałaców z epoki państwa nowoasyryjskiego w I. tysiącleciu p.n.e. Łączy analizę przestrzenną, na bazie restytucji w technice 3D, z analizą typu semiologicznego akadyjskich tekstów klinowych. Autor, poprzez ukazanie struktury obrazów wzbogacone studium semantycznym tekstów im towarzyszących, uzmysłowił współczesnemu odbiorcy, jak kreowano medialny obraz króla Asyrii. Syntezę dwóch elementów odnaleźć można w sali tronowej, będącej symbolicznym centrum pałacu i państwa – królestwa. Podobnie obrazy w sąsiadujących z salą tronową w komnatach pałacu króla kreowały wizerunek władcy – portret króla Asyrii częstokroć tradycyjny i stereotypowy – wzmocniony jednak podwójnym przekazem koncepcji czasu, tzw. linearnego i kolistego.
Guillaume Sence ukazał dwojaki charakter przekazu: pierwszy ucieleśniony w pięknych dekoracjach płaskorzeźb i drugi wzmocniony serią, ciągiem propagandowych tekstów klinowych. Autor dowodzi zatem, że portret króla-władcy uosabia przekazy dekoracji pałacowej, a obraz jego królestwa wyrażają okalające je teksty klinowe o charakterze propagandy monarszej. Poprzez swoją analizę obrazu władcy autor ukazał historyczną ewolucję tematyki dekoracyjnej, mającej kreować postać króla. W czasach Sargona II były to płaskorzeźby geniuszy monarszych, które ustąpiły miejsca scenom polowań na lwy w epoce Aszurbanipala, aby już kilkadziesiąt lat później skupić się na scenach rytuału dworu monarszego.
Warto zwrócić uwagę na wysoki poziom edytorski książki. Wydawnictwo zilustrowało tezy autorskie o asyryjskiej propagandzie monarszej znakomitymi wizualizacjami typu 3D, w technice 3D Max, dekoracji płaskorzeźb pałaców królów asyryjskich z VII wieku p.n.e. na bazie archiwalnych zdjęć i rycin z wykopalisk archeologicznych w Dur Szarrukin. Bogata bibliografia pozwala na pogłębienie wiedzy o współczesnych badaniach wizerunkowej propagandy monarszej w starożytnym Bliskim Wschodzie, więc znakomite francuskie wydawnictwo jest godne polecenia polskim badaczom czy studentom sztuki i archeologii starożytnej Mezopotamii oraz archeologii biblijnej.
Dariusz DŁUGOSZ
Dariusz Długosz. Urodził się 1962 roku w Szczecinie. Absolwent Instytutu Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie i Ecole du Louvre w Paryżu. Specjalizuje się w archeologii i filologii biblijnej. Współpracuje z polskimi i zagranicznymi pismami poświęconymi Biblii, między innymi „The Qumran Chronicle”, „The Biblical Archaeology Review”, „Przegląd Orientalistyczny”, „Ruch Biblijny i Liturgiczny”.
Recogito, nr 78 (styczeń-czerwiec 2015)
