Francja odegrała ogromną rolę w dziejach chrześcijaństwa i trudno policzyć wszystkich błogosławionych i kanonizowanych postaci, jakie przynależą do tego narodu. Ludwik IX, król Francji, został kanonizowany w 1297 roku. W 1214 przyszedł na świat, a więc obecnie obchodzimy 800 setną rocznicę jego urodzin. Umarł w 1270 roku. Koronacja przypadła na 1226 rok. Cofamy się zatem do epoki średniowiecza, którą to jego panowanie naznaczyło na wiele dziesiątków lat. Paryskie Conciergerie z racji okrągłej rocznicy królewskich urodzin zorganizowało wystawę odsłaniającą rąbek tajemnicy, stawiając istotne pytania dotyczące samego mitu i realiów, związanych z osobą władcy, zależności między wiarą i władzą, jak również rozkwitu i zainteresowania sztuką artystyczną, bezsprzecznie naznaczającą epokę, w jakiej przyszło mu żyć i panować.
Kim był św. Ludwik? Wywodził się z dynastii Kapetyngów i był dziewiątym w kolejności monarchą wstępującym na tron po Ludwiku VIII. Już wówczas „Francja odgrywała czołową rolę wśród innych państw jako potęga w wojnach krzyżowych a jej mieszkańcy znajdowali się w awangardzie opozycji wobec potęgi muzułmańskiej”. Przyszły święty król, tak jak jego poprzednicy, bronił interesów Kościoła, przykładając ogromną wagę do świętego charakteru monarchii. Walki o terytorium i wpływy, podstępne posunięcia dyplomatyczne, wytępienie kataryzmu – umocniło władzę Kapetyngów od Morza Północnego, wybrzeża Atlantyku do Morza Śródziemnego. Nie był to czas spokojny. Taki stan rzeczy zastał wówczas, kiedy objął panowanie. Na pewno wzmocnił władzę królewską, wprowadzając reformy administracyjne, które kontynuował po nim przede wszystkim Filip IV zwany Pięknym. Ludwikowi IX przypisuje się ujednolicenie systemu monetarnego, wprowadzenie kontroli urzędników królewskich, wprowadzenie sądów zwanych parlamentami, zakazanie prywatnych wojen w kraju. Nadając przywileje miastom i rozbudowując ich rolę komunalną i militarną umacniał potęgę swego kraju, a jako chrześcijanin, widząc zagrożenie ze strony religii islamskiej, nie zawahał się zorganizowania kolejnych dwóch krucjat na Wschód. Obie niestety zakończyły się fiaskiem. Po pierwszej swojej, a szóstej w kolejności, uwolniono go z niewoli egipskiej i w 1254 okrzyknięto największym europejskim władcą broniącym wiary chrześcijańskiej. Kolejna krucjata, którą również prowadził, pozbawiła go życia w Tunisie w 1270 roku. Dżuma bądź dyzenteria zdziesiątkowała jednocześnie jego rycerstwo. I chociaż nie zawahał się, jak jego poprzednicy, użycia siły organizując dwie wyprawy krzyżowe, był to władca szanujący pokój i zażegnujący konflikty międzynarodowe na terenie Europy. Jego interesów jako następcy tronu broniła do okresu pełnoletniości Blanka Kastylijska, jego matka, wówczas, kiedy został osierocony w wieku czterech lat. Posłuszność i dyscyplina to jego niektóre zalety, do tego dodać trzeba wielką religijność i ofiarność na cześć wielu zakonów religijnych. Legenda mówi, iż nie wstąpił do zakonu, bo nie mógł się zdecydować, czy do franciszkanów, czy do dominikanów ma się udać. Jednak w 1547 roku papież Paweł III uznał Ludwika IX, już wówczas świętego, za tercjarza franciszkanów. Giotto, słynny malarz fresków, namalował go około 1330 roku w habicie tego właśnie zakonu, w kaplicy Bardi w Santa-Croce we Florencji, w towarzystwie Ludwika biskupa Tuluzy, notabene franciszkanina tercjarza kanonizowanego w 1317 roku. Tyle legenda, ale nikt nie zaprzeczy, iż król dbał o rozwój architektury i sztuki a perłą, jaką między innymi po sobie zostawił, jest paryska Święta Kaplica, arcydzieło budowniczych średniowiecza. Z rąk cesarza Konstantynopola Baldwina II otrzymał relikwie Korony Cierniowej i Insygnia Męki Pańskiej. Nie trzeba więc przypominać, co oznaczały dla każdego chrześcijanina, a tym bardziej dla władcy, z którym bardzo liczono się w Europie. Relikwie święte otrzymały w 1248 roku od króla prezent w postaci niecodziennej budowli, podziwianej i odwiedzanej tłumnie przez kolejnych już osiem wieków. Ludwik IX Święty panował 44 lata. Ożenił się w Małgorzatą Prowansalską i pozostawił po sobie bardzo liczne potomstwo, jedenaścioro dzieci.
Tego typu ekspozycje są rodzajem wędrówki w czasie i odkurzaniem, niestety krótkiej i kruchej pamięci, a równocześnie na światło dzienne powracają skarby ukryte głęboko w archiwach i sejfach narodowych, o bezcennej wartości. Akty nominacyjne i fundacyjne z podpisem władcy, pierwsze psałterze, ewangelie i biblie z bogato zdobioną szatą graficzną jak i oprawą, relikwiarze, dzieła malarskie i rzeźbiarskie to wszystko co przetrwało osiem wieków i nie było jedynie mitem bądź legendą a realiami odległej średniowiecznej epoki.
Anna SOBOLEWSKA
Anna Sobolewska – urodziła się w Białymstoku. Studiowała pedagogikę w Krakowie. Współpracowała między innymi z paryską Galerią Roi Doré i ukazującymi się we Francji czasopismami: „Głos Katolicki” i „Nasza Rodzina”. W roku 2015 w Éditions Yot-art wydała książkę Paryż bez ulic. Jocz, Niemiec, Urbanowicz i inni. Od ponad trzydziestu lat mieszka w Paryżu.
Recogito, nr 77 (wrzesień-grudzień 2014)
