Camus, Malraux, de Gaulle, Mauriac, Maritain, Misia Sert, Picasso – to nazwiska, które są związane z osobą polskiego malarza, który ponad 50 lat swego życia spędził we Francji.
To niesamowita historia Francji i Polski.
To Francja, jej ulice, bary, teatry, aktorzy, pejzaże i ludzie nieznani i znani na obrazach i rysunkach polskiego artysty.
Polski malarz, rysownik, pisarz, eseista, krytyk. Urodził się w 1896 w Pradze, zmarł w 1993 w Le Mesnil-le-Roi, we Francji i tam został pochowany na miejscowym cmentarzu.
Dzieciństwo spędził w majątku na terenach dzisiejszej Białorusi, wtedy , w latach 1896 – 1918 były to ziemie polskie pod zaborem rosyjskiego. Ojciec Polak, Matka Austriaczka. Pochodził z hrabiowskiej rodziny, choć tytułu tego nigdy nie używał.
Uczył się w szkołach rosyjskich w Petersburgu, studiował wydziale prawa. Po rewolucji bolszewickiej osiadł w niepodległej Rzeczpospolitej, w Warszawie i Krakowie, bo majątek rodzinny zagrabili bolszewicy. Stracił dom rodzinny w Przyłukach.
Studiował przez krótki czas na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, kontynuował naukę od 1921 roku w Krakowie w pracowni prof. Józefa Pankiewicza, który – przebywając przez długi czas we Francji przyjaźnił się z Pierrem Bonnardem.
W 1923 Czapski z kolegami założył grupę malarską o nazwie „Kapiści” i w 1924 roku wyjechał z nimi do Paryża, by tam oglądać malarstwo w muzeach, oglądać balety rosyjskie, chłonąć nowe prądy w sztuce. Poznał wówczas wielu intelektualistów m.in. André Malraux, François Mauriaca i Jacques’a Maritaina. Odkrył dla siebie prozę Prousta. Wystawił po raz pierwszy we Francji swoje obrazy na wystawie zbiorowej kapistów w Galerie Zak w Paryżu.
Odwiedzał regularnie w mieszkaniu przy rue Constantine Misię Sert, która była muzą Renoira, Henri de Toulouse-Lautreca, Félixa Vallottona, Pierre’a Bonnarda i Édouarda Vuillarda) oraz natchnieniem pisarzy (Prousta, Cocteau, Mallarmé, Apollinaire’a). Znajoma kompozytorów (Claude’a Debussyego, Maurice’a Ravela i Igora Strawinskiego, Karola Szymanowskiego) postanowiła pomóc kapistom. Czapski poznał wówczas wybitne osoby świata kultury: Jean Cocteau, Siergieja Diagilewa i jego tancerzy: Niżyńskiego, Balanchine’a, Lifara. Jego bliski znajomy Daniel Halevy opowiadał mu o Degasie.
W latach 1924-1935 polski malarz często przebywał we Francji, zaś po II wojnie światowej, ocalony z obozów sowieckich, nie mógł bezpiecznie wrócić do Polski. Pozostał więc we Francji i zamieszkał najpierw w Paryżu, potem w Maisons-Laffitte, przy rue Corneille, by w 1954 roku osiąść na stałe w domu przy 91, avenue de Poissy w Le Mesnil-le-Roi – siedzibie wydawnictwa Instytut Literacki.
Tu w niewielkim pokoju miał swoją pracownię i sypialnię. Zafascynowany malarstwem Cezanne’a, uwielbiał Bonnarda. Jego mistrzowie ekspresji to Chaim Soutine, Nicolas de Stäel.
Przez ponad 50 lat chodził ulicami Francji i szkicował, i malował. Najczęściej obserwował życie w Paryżu. Jego obrazy ukazują Salle de Pleyell, teatry (m.in. Odeon), aktorów, których znał i którzy zamówili u niego obrazy: jak choćby Madelaine Reinaud, Pierre Vial… Zachowały się rysunki z Michaelem Londsdale którego oglądał m.in. w sztuce Matka, Witkacego. W jego journal intime znajdujemy portrety Edith Piaf, Generała Charlesa de Gaulla, Valéry Giscard d’Estaing, Andre Malraux.
Autor La Condition humaine kupił obrazy Czapskiego już po wojnie, gdy był ministrem kultury. Dzięki niemu polski malarz poznał wielu dyplomatów i urzędników rządu Francji, którzy pomagali Polakom w czasie, gdy Polską rządzili po II wojnie światowej komuniści.
Obrazy i rysunki Czapskiego znajdują się w wielu prywatnych kolekcjach na terenie Francji. Warto wspomnieć kolekcję Gillesa de Boisgelin. Ten dyplomata ożeniony z Polką, Jolantą gościł w swoim domu wielu Polaków i wpierał ich, właśnie dzięki znajomości z Czapskim.
Warto wejść poprzez obrazy Czapskiego do barów, kawiarni, restauracji, sal koncertowych i zobaczyć Francję jego oczami Wrażliwy na los człowieka, często zatrzymywał w nietypowych kadrach malarskich życie biednych, ubogich.
Uwielbiał malować nadmorskie plaże Francji, naturę, która go otaczała. Zatracał się w niej , jak jego mistrz Cezanne.
Wirtualną ekspozycję pod adresem www.czapskifestival.pl przygotowała FUNDACJA SUSEIA we współpracy z ASSOCIATION CROQUIS.
Projekt został dofinansowany przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
