Dyptyk w sztuce sakralnej, to dwie tabliczki połączone zawiasami i składane na podobieństwo książki. Na tabliczkach tych umieszczano zazwyczaj malowane lub płaskorzeźbione przedstawienia o treściach religijnych, które służyły do prywatnych nabożeństw, najczęściej w podróży.
Otóż w Ewangelii Łukaszowej, w rozdziale pierwszym, znajduje się właśnie taki dyptyk zwiastowań: najpierw zwiastowanie Zachariaszowi, a następnie Maryi. Ideą Łukasza było z pewnością ukazanie podobieństw i różnic między tymi dwoma zwiastowaniami. Porównując je, możemy bowiem dostrzec pewien radykalny przełom. Rzec by można: „Nowy początek na nowe czasy”. Przypatrzmy się zatem tym podobieństwom i różnicom.
Co do podobieństw, w obu opowiadaniach Anioł zostaje posłany. Znaczy to, że inicjatywa należy do Boga. I to jest najważniejsze: wiara w radykalne pierwszeństwo Boga zarówno w zwiastowaniu Zachariaszowi jak i Maryi.
Co do różnic, jest ich dużo więcej. Pierwsza, to miejsce Zwiastowania. W przypadku Zachariasza jest to świątynia jerozolimska, a więc miejsce obecności Boga. W przypadku Maryi jest to miejsce „świeckie”, mała mieścina w Galilei, Nazaret. Miejscowość pogardzana przez „poprawnie myślących”. Wystarczy przypomnieć słowa Natanaela z Kany Galilejskiej: „Czy może być coś dobrego z Nazaretu”? (J 1, 46). I to jest bardzo ciekawa różnica. Można bowiem przebywać w miejscu świeckim i być ogarniętym przez łaskę. Można też mieszkać w domu Bożym, i być daleko od Boga!
Druga różnica dotyczy odbiorcy Zwiastowania. Zachariasz jest mężczyzną, teologiem, kapłanem przestrzegającym wiernie wszystkich przepisów Prawa. Maryja jest prostą i ubogą dziewczyną bez żadnych tytułów. Przez to porównanie, Łukasz chce pokazać absolutną wolność Boga wobec wszelkich przesłanek.
Kolejna różnica dotyczy oczekiwań bohaterów obu Zwiastowań. W przypadku Zachariasza zwiastowanie jest spełnieniem pragnienia. On i Elżbieta pragnęli syna. Maryja niczego nie pragnie poza pełnieniem woli Bożej. To co się pojawia, jest Bożą niespodzianką. Tak więc, podczas gdy Jan jest odpowiedzią na oczekiwania Zachariasza i Elżbiety, Jezus wykracza poza wszelkie oczekiwania Maryi.
Ostatnia różnica dotyczy reakcji na słowo Anioła. Zarówno Zachariasz jak i Maryja pytają go: „Jak to się stanie?”. Z tym, że grecki tekst bardziej wysubtelnia to pytanie, zaznaczając w ten sposób fundamentalną różnicę pomiędzy jednym a drugim pytaniem. Zachariasz pyta: Kata Ti?, co znaczy: „Po czym to poznam?”. Nie ufa zbytnio aniołowi. Jak większość mężczyzn chce dowodu. Maryja pyta: Pos?, co oznacza: „Jakim sposobem”? Ona nie prosi o gwarancję, chce tylko, żeby wskazać Jej drogę, aby mogła nią pójść. Maryja jawi się więc jako kobieta głęboko wierząca w Boga i Bogu; otwarta na Boże niespodzianki; pokorna i dyspozycyjna, pozwalająca Bogu być Bogiem w Jej życiu.
I jeszcze jedno. To nie przypadek, że Zwiastowanie Pańskie świętujemy w pierwszych dniach kalendarzowej wiosny. Uroczystość ta ma bowiem w sobie coś z powiewu wiosny, która kojarzy się z promieniowaniem i emanującą energią; wprowadza w stan zaciekawienia, chęć poznawania i wdzięczności za otaczający nas świat. Niech więc ten powiew uskrzydlającej wiosny wspomoże nasze świętowanie.
Stanisław STAWICKI
Ks. Stanisław Stawicki. Pallotyn. Urodził się w 1956 roku w Kowalu. Przez wiele lat pracował na misjach w Rwandzie, Kamerunie, Kongo i Wybrzeżu Kości Słoniowej. Sześć lat spędził w Rzymie. Równie sześć w Paryżu, gdzie w 2003 roku na Wydziale Teologicznym jezuickiego Centre Sèvres obronił pracę doktorską Współdziałanie. Pasja życia. Życie i sposób życia Wincentego Pallottiego (1795-1850). W sierpniu 2021 powrócił do Paryża, gdzie do września 2024 roku pracował jako proboszcz parafii Świętych Jakuba i Krzysztofa w XIX dzielnicy zwanej „La Villette”. Obecnie pełni funkcję ojca duchownego i wykładowcy w Wyższym Seminarium Duchownym w Ołtarzewie koło Warszawy. Jest autorem trzech pozycji książkowych w języku polskim: Sześć dni. Rekolekcje z Don Vincenzo (Apostolicum, Ząbki 2011), Okruchy pallotyńskie na dzień dobry i dobranoc (Apostolicum, Ząbki 2017) oraz Okruchy pallotyńskie znad Tybru (Apostolicum, Ząbki 2021).
Recogito, rok XXVI, marzec 2025
