Redakcja dwumiesięcznika literackiego „Topos” ukazującego się w Sopocie zaprosiła pisarzy do ułożenia listy najważniejszych tomików polskich poetów STO TOMÓW NA STULECIE 1918 – 2018. Każdy autor zaproszony do wypowiedzi mógł wskazać dowolną liczbę książek, które jego zdaniem zasługują na wyróżnienie, bo wpłynęły na społeczną i kulturotwórczą świadomość poprzez język i podjęty temat. W tym przypadku liczy się zarówno gust, jak i wiedza literacka, ale też otwarcie na współczesnych autorów, na ich „przepis na wiersz”. W kolejnym odcinku „szarego notatnika” zamieszczam więc tomiki, które zainteresowały mnie problematyką i formą, wydały się znaczące, pobudziły do refleksji nad stanem literatury, nad wyobraźnią i duchową kondycją człowieka. Od dawna znana jest lista klasyków, na której znajdują się metafizyczne liryki Bolesława Leśmiana, panoramicznie zakorzenione w kulturze poematy Czesława Miłosza, duchowe doznania Kazimiery Iłłakowiczówny, metaforycznie ubogacone, wrażliwe na człowieka i przyrodę wersy Józefa Czechowicza, szukające wewnętrznego ładu strofy Leopolda Staffa.
Warte zauważenia są też inne poetyckie postawy, które zmieniły wyobrażenie o tym, czym jest poezja i jej twórca, jaka jest odpowiedzialność artysty słowa za adekwatny obraz świata kreowany w poezji, jaki ma on stosunek do ideologii, a więc tragicznej rzeczywistości XX wieku, w tym do prawdy historii i możliwości poznawczych języka (przypomnieć należy twórcze, osobne wizje u Tadeusza Różewicza, Mirona Białoszewskiego, Andrzeja Bursy, Wisławy Szymborskiej, Zbigniewa Herberta, Ryszarda Krynickiego, Juliana Kornhausera, Stanisława Barańczaka). Pierwsze miejsce na tej liście należy się Zbigniewowi Herbertowi, który ukazywał w poezji los powojennego pokolenia niweczonego przez totalitarne systemy, a też odważnie przeciwstawiał się unicestwianiu tego, co z zasobu humanistycznych zasad pozostaje wartościowe w człowieku i w dziedzictwie europejskiej kultury.
Na półce z poezją stulecia stawiam nie tylko tomiki uczniów Pana Cogito, są również świetni autorzy odmiennych dykcji, których dzieła przyciągają mocą wyobraźni, potrzebą pogłębiania duchowości w kulturze współczesnej, ukazaniem problemu przemilczania tożsamości i tematu odchodzenia, poszukiwaniem miejsca dla indywidualisty we wspólnocie coraz bardziej podzielonej na obce sobie podgrupy; przypominają o szacunku dla „innego”, o potrzebie poczucia wolności w wyrażaniu poglądów, o niezależnym spojrzeniu.
1. Zbigniew Herbert, Pan Cogito
2. Zbigniew Bieńkowski, Liryki i poematy
3. Anna Kamieńska, Drugie szczęście Hioba
4. Andrzej Bursa, Wiersze
5. Julia Hartwig, Spojrzenie
6. Halina Poświatowska, Oda do rąk
7. Stanisław Barańczak, Tryptyk z betonu, zmęczenia i śniegu
8. Ewa Lipska, Dom Spokojnej Młodości
9. Teresa Ferenc, Widok na życie
10. Jarosław Marek Rymkiewicz, Zachód słońca w Milanówku
11. Adriana Szymańska, Z Księgi Przejścia
12. Wojciech Kass, Pocałuj światło
13. Wincenty Różański, Wędrujemy do Szeol
14. Krzysztof Kuczkowski, Ruchome święta
15. Piotr Szewc, Światełko
16. Mariusz Grzebalski, W innych okolicznościach
17. Maciej Niemiec, Stan nasycenia
18. Dariusz Sośnicki, Państwo P.
19. Marcin Orliński, Środki doraźne
Teresa TOMSIA
Teresa Tomsia – poetka, eseistka, animatorka kultury, autorka prozy dokumentalizowanej oraz tekstów pieśni i scenariuszy; w ostatnich latach publikowała w „Recogito”, „Toposie”, „Frazie”. Mieszka w Poznaniu.
Recogito, rok XX, grudzień 2019
